İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONRASI 1991'E KADAR DÜNYA DÜZENİ
İkinci Dünya Savaşı sonrasından 1991’e kadar ki dönemi kapsayan sürece Soğuk Savaş Dönemi adı verilir. Soğuk Savaş sürecinde dünya düzenini ideolojik, siyasi ve askerî açıdan etkileyen 2 süper güç bulunmaktadır. Bunlar batı bloğu olarak adlandırılan ABD ve doğu bloğu olarak adlandırılan Sovyetler Birliği’dir.
İkinci dünya Savaşı’nın ardından dünyada 2 kutuplu dünya düzeni oluşmuştur. ABD’nin başı çektiği batı bloğunun devamını NATO’ya üye batı Avrupa ülkeleri, Kanada ve Japonya gibi kapitalizm ve liberal demokrasiyi savunan devletler oluşturmaktadır. Doğu bloğu ise Sovyetler Birliği liderliğinde doğu Avrupa’daki sosyalist ülkeler, Çin gibi Marksizm-Leninizm ideolojisini ve merkezi planlama ekonomisini savunan devletlerden oluşmaktadır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası barışı ve güvenliği sağlamak, insan haklarını korumak ve uluslararası iş birliğini teşvik etmek için 1945’te San Francisco konferansında alınan kararla Birinci Dünya savaşında başarısız olan Milletler Cemiyeti’nin yerine Birleşmiş Milletler kurulmuştur. Kuruluşunda 53 üyeye sahip olan örgütün günümüzde 193 üyesi mevcuttur.
Günümüzdeki merkezi New York’tur 1944’te ABD’de ekonomik istikrarı sağlamak ve ticareti canlandırmak için kurulan Bretton Woods sistemi 1971’de çökmüş ve 1973’te tamamen işlevsiz hale gelmiştir. Ancak bu sistem modern uluslararası ekonomik düzenin temellerini atmış ve IMF ile Dünya Bankası’nın kurulmasını sağlamıştır. 1949’da doğu bloğundan korunmak için kurulan NATO Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla siber saldırılara ve yeni tehditlere karşı faaliyet göstermeye başlamıştır. 1949’da 12 kurucu üyesi olan NATO’nun günümüzde 31 üyesi vardır. NATO’nun en önemli maddesi bir üye ülkeye yapılan saldırı tüm NATO üyelerine yapılmış kabul edilir ve bütün üyeler saldırıya uğrayan üyeye yardım gönderir, olan beşinci maddesidir. Doğu bloğu bu hareket karşısında 1955’te Varşova Paktı’nı kurmuştur. 8 kurucu üyesi olan pakt Sovyetler Birliği’nin 1991’ de dağılması ile resmen sona ermiştir. Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasında nükleer silahlanma ve uzay yarışları başlamıştır. 2 ülke arasındaki nükleer silahlanma yarışı karşılıklı garantili imha doktrinin ortaya çıkarmıştır. Bu doktrin sayesinde 2 tarafın doğrudan çatışması engellenmiştir. 2 taraf arasındaki uzay yarışı 1957’de Sovyetler Birliği’nin Sputnik uydusunu uzaya fırlatmasıyla başlamış ABD’nin 1969’da Ay’a insan göndermesiyle sonuçlanmıştır.
1945’ten sonra Afrika, Asya ve Orta Doğu’da çok sayıda ülke sömürgecilikten kurtulup bağımsızlıklarını ilan etmiştir, bu da Dekolonizasyon Süreci olarak bilinmektedir. Ne doğu ne de batı bloğuna katılmak istemeyen Hindistan, Yugoslavya, Mısır gibi ülkelerin öncülüğünde Bağlantısızlar Hareketi ortaya çıkmıştır. Soğuk savaş dönemi ülkeler arasında sıcak bir çatışma olmamıştır bunun yerine farklı bölgelerde Vekalet Savaşları meydana gelmiştir.
Bu vekâlet savaşlarına Kore Savaşı, Vietnam savaşı ve Afganistan Savaşı örnek verilebilir. 2 tarafın ekonomi ve teknoloji alanındaki rekabetinde ABD üstünlüğünü korumayı başarmıştır. ABD bu üstünlüğünü Marshall planı ile desteklemiştir. 2 taraf arasında 1960 yılların sonlarına doğru gerginlikler azalmış Stratejik Silahların Sınırlandırılması Anlaşmaları gibi silahsızlanma girişimleri gibi adımlar atılmıştır. Bu süreçlerin yanında Sovyetler Birliği ülke içindeki kargaşaları ve isyanları iyi yönetemediği için yıkılma sürecine girmiştir. Mihail Gorbaçov’un reformları da bu kargaşayı çözmeye yetmemiştir. 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılmasının etkisiyle beraber 1991’de Sovyetler Birliği dağılmıştır ve soğuk savaş sona ermiştir. Bunun sonucunda da ABD tek süper güç olmuştur.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında 2 süper gücün liderlik ettiği 2 kutuplu bir dünya düzeni varken 1991’de Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla beraber tek kutuplu dünya düzenine geçilmiştir ve küreselleşme dönemi başlamıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder