ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE BÖLGE VE BÖLGESELCİLİK

Uluslararası ilişkileri açıklayan teorilerde bölge ve bölgeselcilik kavramları önemli bir yere  sahiptir. Ortak bir coğrafi bölgeyi paylaşan, aynı jeopolitik konum üzerinde bulunan devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinde bölgeselcilik teorilerinin dikkatle incelenmesi gerekir. Bölgeselcilik aynı coğrafi konum üzerinde bulunan ülkeleri ekonomik, siyasi ve kültürel bakımdan birbirlerine olan etkilerini araştırır. Bölgeselcilik aynı zamanda siyasi, askeri ve ekonomik açıdan güçlü olan devletlerin çevresinde ki devlet ve uluslara olan etkilerini de inceler. ABD, Rusya, Avrupa Birliği bu etkilere örnek olarak gösterilebilir.

 Bölgeselcilik anlayışı dünya üzerinde siyasi, askeri ve ekonomik örgüt ve örgütlenmelerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Avrupa Birliği, NATO, Karadeniz Ekonomik İş Birliği Örgütü bu örgütlenmelere örnek olarak verilebilir. Aynı fikir düşüncesi ile birleşen bu örgütlerin, çıkarlar üzerinde birleşen düşünce, amaç ve idealleri de ortak bir zeminde anlamlı hale gelmektedir. Fakat bu kavramların farklılıkları örgütlenmeye ya da birleşmeye engel olmamıştır,(NATO). Sonuç olarak, farklı kültür ve ırk bölgeselcilik ve onun sonucunda ortaya çıkan birleşmelere, örgütlenmelere engel teşkil etmemiştir.

 

AVRUPA BİRLİĞİ:

Bölgeselcilik hareketine verilebilecek en doğru örgütlenme, birleşmelerden birisi, Avrupa Birliği’dir. Avrupa Birliği ortak çıkarlar, farklı kökenler, üzerine kurulu olan bir organizasyondur. Savaşların kayıplarıyla, fikirlerin çatışmasıyla bir birliktelik kurmanın devletlerin yararına olacağı düşüncesi yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu gelişmeler neticesinde kurulmuştur.

 

TÜRK BİRLİĞİ:

Türkiye kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından ortaya atılmış ideoloji. Türkçe konuşan Türk soyundan gelen devletlerin, benzer kararlar almaları, ortak çıkarlar üzerine kurulması desteklenen siyasi fikir, ideolojidir. Daha geniş anlamıyla Avrupa Birliğine benzer bir birliktelik düşüncesidir ve Türkçülük ideolojisine dayanır.

Ancak Avrupa Birliği’nin siyasi temelinden ve birleşmesi kadar etkili olan ekonomik alt yapı ve birleşme Türk Devletlerinde etkisini gösterememiştir. Fakat son zamanlarda ekonomik olarak gelişen, dili Türkçe olan devletlerin birleşmesi Türk devletleri tarafından desteklenmiş ve Türk Devletleri Teşkilatı adı altında birleşmeye neden olmuştur.

 

Güneydoğu Asya Uluslar Birliği ASEAN (Association of Southeast Asian Nations):

Savaşların sonuçlarında meydana gelen birleşmelere, örgütlenmelerle meydana gelen kuruluş örneklerinden birsidir. ASEAN kuruluş amaçları; ekonomik, sosyal, kültürel, teknik, eğitim ve diğer alanlarda işbirliği gerçekleştirilmesi ile adalet kavramına, hukuka ve Birleşmiş Milletler ilkelerine saygı çerçevesinde bölgesel barış ve istikrarın sağlanması olarak belirlenmiştir. Soğuk Savaş sonrası yıllarda ASEAN, bölgesel düzen ve refahın gelişiminde etkili bir yapı ve hem ekonomik hem de güvenlik bakımından bölgenin temel yapıtaşlarından birini oluşturmuştur.                   

 

YALNIZLAŞMA:

Bölgeselcilik kavramının gelişmesi ve devletlerin örgütlenmesiyle çoğu devlet yalnızlaştırılmış. Bu yalnızlaştırma politikasını Türkiye’nin yaşadığı Akdeniz Sorununda görmek mümkündür. Mısır, İsrail, Yunanistan, Kıbrıs, İtalya ve Ürdün aynı ideoloji ve ortak çıkarlar üzerine kurulmuş farklı konumlarda, aynı çatı altında birleşmiş devletlerdir. Türkiye’de bir Akdeniz ülkesi olmasına rağmen çıkarlarının zedelendiği düşüncesi Doğu Akdeniz Gaz Formu üyeleri arasına dahil olmamasına,  sebep olmuştur

Fakat Türkiye yalnızlaşmanın uluslararası ortamda fayda getirmediğini ve birden fazla devletin ortak ideolojiler ve çıkarlar altında birleşmesinin  Türkiye’nin zararına olacağına hissine kapılmıştır. Bu fikirle başka devletlerle birleşme, örgütlenme desteklenmiştir. Akdeniz Sorununda Libya ile iş birliğine karar vermiştir.

Son yıllarda meydana gelen siyasi, askeri ve ekonomik gelişmeler bölgeselcilik ve onun sonucunda meydana gelen örgütlerin zayıflamasına ve geri plana itilmesine neden olmuştur. İngiltere’nin AB’ den ayrılması (Brexit), Türkiye’nin AB’den uzaklaşması, ABD’nin Meksika sınırına duvar örmesi bu zayıflamaya örnek olarak gösterilebilir.

Uluslararasında ittifaklar bulmanın önemi Soğuk Savaş döneminde de anlaşılmış bu da Türkiye’yi ABD yanlısı bir politika izlemeye teşvik etmiş. Türkiye’nin ABD ve Avrupa ile iş birliği sağlama konusunda çalışmalar yürütmesine neden olmuştur.

 

SONUÇ:

Bölgeselcilik kavramı geçmişten günümüze kadar olan zaman diliminde birbirleriyle mücadele eden, çatışma halinde bulunan devletlerin ortak çıkarlar ve düşünceler üzerinde birleşmesiyle gelişen bir kavram olarak ortaya çıkmıştır. Bu durum dünya üzerinde bir çok farklı alan da örgütlenmelere, birleşmelere sebep olmuştur. Son yıllarda ki gelişmeler, devletlerin kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmesi, ekonomik, siyasi açıdan büyük devletlerin kendinden küçük devletlere uyguladığı politika ise bu bölgeselcilik kavramının zayıflamasına neden olmuştur 

BERK SALTABAŞ

MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER

BÖLGESEL ANALİZ TOPLULUĞU