TARİHİN 1 KASIM'I

Tarih 17 Ekim 1922.

 Lozan Barış Konferansı için Mustafa Kemal Paşa’ya bir telgraf gelir. İtilaf Devletleri konferansa hem Ankara hem İstanbul hükümetini çağırmaktadır ve sadrazam Tevfik Paşa Ankara hükümetini temsilen bir temsilci seçilmesini ister.

İtilaf devletlerinin bu ikircikli daveti TBMM’yi harekete geçirir. 30 Ekim günü saltanatın kaldırılmasını görüşmek üzere toplanan meclisten hala saltanattan yana olanların itirazları sebebiyle nihai sonuç çıkmaz.31 Ekim günü kendi grubunu toplayan Mustafa Kemal Paşa yoğun bir tartışmayla konunun enine boyuna tartışılmasını ister.1 Kasım da mecliste saltanatın kaldırılması için kurulmuş olan komisyonda söz alır ve konuşmasıyla karşı grubu ikna eder.

Ve 1 Kasım 1922 günü 308 numaralı “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin, hukuku hâkimiyet ve hükümranının mümessili hakikisi olduğuna dair” adlı kararname oy birliği ile kabul edilir. 623 yıl bu topraklarda hüküm sürmüş Osmanlı devleti resmi olarak sona ermiştir. Milletin meclisi olan TBMM yeni kurulan Türkiye’nin tek egemen kurumu olacaktır. Saltanatı sona eren  son padişah Sultan Vahdettin İngiliz zırhlı gemisiyle Malta’ya sığınır. Hilafetin saltanat ailesinde kalması gerektiğinin öne sürülmesiyle son halife veliaht Abdülmecid Efendi halife seçilir.3 Mart 1924 yılında halifelik de kaldırılacak Osmanlı hanedan ailesi sürgüne yollanacaktır.

Tarih 28 Mayıs 1928.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1 Haziran da yürürlüğe girmeye başlayacak olan devlet kurumlarında uluslararası rakamların kullanılmasına ilişkin yasayı kabul eder bu harf devrimi için kurulacak komisyonunda ilk adımı olacaktır. Komisyon çalışmalara başlar tek tek harfler incelenir, karşılıkları aranır yoğun bir süreçten sonra komisyon harf devriminin tamamlanmasını, halkın kullanımı benimsemesini  5 ile 15 yıl arasında görür ancak Atatürk “Bu ya üç ayda olur ya hiç olmaz” diyerek süreci hızlandırır.                                                                                                                                                       9 Ağustos 1928'de yeni harfler; Cumhuriyet Halk Fırkası’nın Gülhane'deki galasına katılanlara, 11 Ağustos'ta Cumhurbaşkanlığı hizmetlileri ve milletvekillerine, 15 Ağustos'ta da üniversite öğretim üyeleri ve edebiyatçılara tanıtıldı. Ağustos ve eylül aylarında da Atatürk halkın nabzını tutarak il gezilerinde alfabeyi halkla tanıştırdı. 8-25 Ekim tarihleri arasında resmî görevlilerin hepsi yeni harflerin kullanımı ile ilgili bir sınava tabi tutuldu ve 1 Kasım 1928’de yeni alfabe yürürlüğe girdi.

Saltanat kaldırılırken de harf devrimi yapılırken de Mustafa Kemal Atatürk’ün karşısında olanlar onu bu yoldan vazgeçirmeye çalışanlar vardı. Bugün hala bu iki devrim her yıl 1 Kasım da üzerinden asır da geçse tartışma konusu. Kimileri İngilizlere sığınıp gemiyle vatanından kaçan Vahdettin’i aklama peşinde kimisi de harf devrimiyle bir gecede cahil kaldığını düşünmekte. 1 Kasım 2022 itibariyle saltanatın kaldırılmasından üzerinden 100 yıl, Harf devriminin üzerinde 94 yıl geçti. 100 yıldır bu topraklarda egemenlik halkın, hakimiyet milletin. Ve 94 yıldır CUMHURİYET yazıldığı gibi okunuyor.

ÖZLEM ŞANGÜL

MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER

BÖLGESEL ANALİZ TOPLULUĞU