LATİN AMERİKA’DA İNSAN HAKLARI VE ŞİDDET

 

  Latin Amerika’da  1970 ve 1980’li yıllardaki iç savaş ve  bölgedeki diktatörlükler gibi politik  nedenlerle işlenen   insan hakları ihlali, 1990’lı yıllar itibariyle ciddi biçimde azalmış ancak maalesef tamamen yok olmamıştır. Latin Amerika’da işlenen  insan hakları ihlaline, sokağa çıkma yasakları, basın sansürü, üniversite ve partilerin kapatılması, gizli tutuklama ve gizli işkence merkezleri, ortadan kaybolma, idam, sürgün ve katliamlarını örnek gösterebiliriz. Bölgede yaşanan yaygın ve sistematik insan hakları ihlali, bu dönemde bölgede hakim olan bazı sol ve sağ eğilimli diktatörlüğün benzer amaçlara sahip olmaları (iktidarda kalmak ve toplumsal projelerini hayata geçirmek) sebebiyle meydana gelmiş ve yıllarca devam etmiştir. Yıllar boyu yaşanan insan hakları ihlali, iç hukuk sisteminde çözüme kavuşamadığı için uluslararası hukuk sistemi müdahalede bulunmuş ve İnter Amerikan İnsan Hakları Komisyonu ve Mahkemesi devreye girmiştir.

   İnter Amerikan İnsan Hakları Sistemi’nin devreye girmesinden sonra ise (diktatörlük ve iç savaşların sona ermesinden sonraki dönem), bölgede yaşanan 1980 ve 1990’lı yılları karmaşık olarak tanımlamak yerinde olacaktır. Bu dönemde artık Latin Amerika’nın bazı bölgeleri için demokratikleşme söz konusudur ancak demokrasiye geçiş süreci bölgede çeşitli sorunları da beraberinde getirmiştir. Latin Amerika ülkelerinin çoğunda ‘hakikat komisyonları’ kurulmuştur. Bu komisyonların amacı ise, geçmişteki insan hakları ihlallerini ortaya çıkartmak ve bundan sonrasında izlenecek yolu belirlemektir. Uluslararası sistemde büyük bir olay yaratan hakikat komisyonu ise, dönemin Arjantin başkanı Alfonsin tarafından kurulan ‘Kişilerin Kaybolmasına İlişkin Ulusal Komisyon’ olmuştur.

(CONADEP: Comision Nacional sobre la Desaparicion de Personas). Komisyon, 8963 insanın kaçırılıp ortadan kaybolduğunu, 340 gizli işkence merkezinin varlığını kanıtlayabildi. Bazı komisyonlar ise kadın hakları, terörizm, cezaevi koşulları gibi farklı konularda önemli çalışmalar yapmıştır. 1980’li yılların başından itibaren çok sayıda resmi hakikat komisyonu insan hakları ihlallerinin ve şiddet olaylarının ne derecede önemli olduğunu göstermeye ve kanıtlamaya çalışmış, ancak bazıları çalışmalarını bugüne kadar tamamlayamamış, bazıları da muhtemelen hiçbir zaman tamamlayamayacak.

Ayrıca Latin Amerika’nın en uzun süren çatışmasında, (bir gerilla örgütü olan FARC ile  Kolombiya hükümeti arasındaki savaş 1964’te başlamıştır.) savaş eylemleri dışında başka şiddet eylemleri ve insan hakları ihlalleri de söz konusudur. Örneğin sosyal temizlik olarak adlandırılan sınıf temelli cinayetlerde, sokak çocukları, eşcinseller, travestiler gibi ‘istenilmeyen’  insanlar ne yazık ki öldürülmüştür. 2016 yılında Kolombiya hükümeti ve gerilla örgütü arasında barış anlaşmasına varıldığında, 220 binden fazla insan hayatını kaybetmiştir. Bir Latin Amerika ülkesi olan Guatemala’da, bugün hala politik cinayetler ve sosyal temizlikler devam etmektedir. Guatemala ve gelişmemiş adalet sistemi ve güçsüz devlet kurumlarına sahip olan diğer ülkeler de (?), bu gibi eylemler için ideal bir büyüme alanıdır.  Toplumun belirli kesimlerinin bazı haklarının çok fazla zayıf, ihlale açık durumda olması devletin bu alanlarda iyileştirici çalışmalar yapma yükümlülüğünü ortaya çıkarmaktadır.

   Tüm bunlara bakıldığında Latin Amerika gibi sosyal ve sınıfsal eşitsizlik sorununun en üst sıralarda olduğu, ayrıca uzun süren diktatörlük bölgelerinde, insan haklarının önemli bir değişim sürecinden geçtiği, ve bu değişim sürecinin ortaya çıkardığı sorunların iyileşmesi için ciddi reformların yapılması gerektiği ortadadır. Aksi durumda Latin Amerika ve benzer bölgelerde, devlet başkanları sadece eşitsizlik ve sefaleti yönetmekten başka pek bir şey yapmıyor. 

KAYNAKÇA:

1.      Doç. Dr. İsmail Ermağan, Dünya Siyasetinde Latin Amerika

2.      Colombia Peace Deal: Historic Agreement Is Signed, BBC NEWS 27 September 2016

3.      Alişan Çapan, İnter Amerikan İnsan Hakları Sistemi, Tarihsel Gelişim Ve Güncel Sorunlara Yeni Yaklaşımlar

Fatma Nur ALKAN

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler

Bölgesel Analiz Topluluğu