TÜRKİYE’DE YAŞANAN TOPLUMSAL HAREKETLER VE NETİCELERİ

 

Yıllardır duyarız “Türkiye bir mozaiktir” bu benzetme bu topraklar içinde yaşayıp giden farklı etnik grupları ve birbirinden beslenen kültürlerini vurgular. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda ;kurtuluş mücadelesinde işgalci kuvvetlere karşı direnişimizden bu yana süregelen etnik çeşitliliğimiz, her bölgesinin ayrı bir doğası ayrı bir havası olan, renk renk adetlerin geleneklerin olduğu ,imparatorluklara medeniyetlere ev sahipliği yapmış bu toprakların halkı için mozaik benzetmesi yapmak bence yerindedir. Ama insanoğlu bu ya kardeşliği de düşmanlığı da iyi bilir.Şimdi gelin bu mozaiğe lekeler  süren tarihlere gidelim.

6-7 Eylül Olayları / 1955

Dönemin İktidarı: Adnan Menderes-DP

 1954 yılında Kıbrıs Rumlarının İngiliz sömürgesine karşı başlattığı bağımsızlık mücadelesi sürecinde Kıbrıs adasının Yunanistan’a bağlanması söylemleriyle adada ki Türk ve Rumlar karşı karşıya gelir. Türkiye Cumhuriyeti Dış işleri Bakanlığı Kıbrıs konusunun çözümü için görüşmelere devam ederken 6 Eylül 1955 saat 13.00’da radyodan “Selanik’te Atatürk’ün evi bombalandı” haberi duyurulur. İktidar partisine yakınlığı bilinen İstanbul Ekspres gazetesi bomba haberini çarpıcı bir dille halka aktarır. Kıbrıs Türktür Derneği üyeleri tarafından elden ele İstanbul halkının okuması sağlanan gazete rekor tiraj yapar. Aynı akşam sloganlar atan ellerinde afişlerle galeyana gelmiş halk İstiklal caddesinde yürüyüşe başlar Rum dükkanları taşlar direnen esnafı linç eder. Kumkapı Beyoğlu Yedikule gibi gayrimüslimlerin yaşadığı semtlerde  evler dükkanlar yağmalanır yakılır. Birçok Rum’un İstanbul’dan göç etmesine sebep olan bu olaylarda 15 kişi öldürülür 300 kişi yaralanır 4 binden fazla ev 1000 den fazla işyeri sinagog kilise okullarında içinde olduğu 5 bin 317 mekan  harap olur.

Malatya Olayları

Dönemin İktidarı: Bülent Ecevit-CHP

                                                                   

                                         Dönemin Malatya Belediye Başkanı Hamit Fendoğlu

 17 Nisan  1978’de Malatya belediye başkanı Hamit Fendoğlu’na bir paket gelir. Hamido lakaplı başkan paketi alıp evine gider yanında bulunun gelini ve iki torunuyla birlikte paketi açar açmaz vefat eder. İşte olaylar sağ görüşlü başkanın ölümüyle başlar. Haberi alan aşiret grupları ve çevre köylerdeki destekçileri evine akın eder. Bir  grup gencin Kahrolsun Komünizm, Katil Ecevit, Dan Dan Dan Hamido’ya intikam sloganlarıyla fitil ateşlenir. Önceden işaretlenen alevi evleri ve sol görüşlü insanların yaşadığı mahalleler yağma edilir. Saldırganlar olaylarla bağlantısı olmayan 3 lise öğrencisini başlarına ateş ederek öldürür.200’den fazla zehirlenme vakasına karşın şehrin içme suyuna zehir atıldığı iddia edilir.17 Nisan akşam saatlerinde başlayan saldırılar 20 Nisan’da ancak kontrol altına alınır. Solcu ve alevilere ait olan 1000’e yakın iş yeri yağmalanmış 8 kişi vefat etmiş 100 kişi yaralanmıştır.

19-26 Aralık 1978 Maraş Katliamı

Dönemin İktidarı: Bülent Ecevit-CHP

 19 Aralık günü Cüneyt Arkın’ın başrolünde yer aldığı Güneş Ne Zaman Doğacak isimli film gösterimdeyken içeriye patlayıcı madde atılmasıyla olaylar başlar. Kalabalık sağcı bir grup CHP il merkezine PTT binasına ve dernek binalarına saldır düzenler. Alevi mahallesi olan Yörükselim ı mahallesindeki kıraathane bombalanır.3 öğretmen öldürülür kente askeri takviye istenir ancak reddedilir. Öldürülen öğretmenlerin cenaze namazı kılınmasını istemeyen sağ grup kalabalığı dağıtır cenazeler ortada kalır. Saldırılar polise yönelince polisler alanlardan geri çekilir meydanlar  alevi –sünni, sağ –sol diye ayrılan gruplara kalır. Kentteki kaos yedinci günde Kayseri ve Gaziantep’ten gelen askeri birlikler tarafından bastırılır.150 ölü 176 yaralı 200’e yakın yanmış ev 100 den fazla harap olmuş iş yeri ile Maraş katliamı tarihimizde yerini alır.

 9 Temmuz 1993 - Sivas Katliamı

 Dönemin İktidarı : Tansu Çiller-DYP

 Pir Sultan Abdal derneği tarafından organize edilen Pir Sultan Anma şenlikleri için dönemin valisi tarafından özel davetli olarak birçok  sanatçı yazar düşünür davet edildi. İçlerinde Aziz Nesin’in de bulunduğu bu aydın gruba Madımak otelinde saldırı düzenlendi. Taşlı sopalı saldırganlar Aziz Nesin’in gazeteye verdiği bir demeçte “müslüman değilim “ sözlerini sarf etmesini öne sürerek otelin önünde sloganlar atmaya başladı“ şeytan Aziz –Müslüman Türkiye-Sivas Aziz’e mezar olacak !...” Önce otel taşlandı etraftaki araçlar ateşe verildi öfkesi dinmeyen gerici grup otelin alt katındaki perdeleri eşyaları tutuşturarak Madımak oteli yakıldı.35 kişi yanarak veya dumandan boğularak  vefat ederken içinde Aziz Nesin’inde olduğu 51 kişi kendi imkanlarıyla kurtuldu.   

ÖZLEM ŞANGÜL

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler

Bölgesel Analiz Topluluğu