1995 –2001 AFGANİSTAN’DAKİ TALİBAN YÖNETİMİ

 

Son zamanlarda dünya gündemine oturan Afganistan’daki bir çok kişi arasında infial yaratan,bir iktidar boşluğunu dolduran ve vilayetleri teker teker ele geçiren Taliban kimdir ve nasıl bir yönetim şekline sahiptir?

Afganistan’da faaliyet gösteren silahlı örgüt Taliban,Peştunlar’dan oluşan sünni islamcı bir gruptur.1994’te Afganistan’ın güneyindeki Kandahar kentinde ortaya çıkan Taliban,sovyet işgaline karşı savaşan önemli gruplardan birisi olmuştur.Afganistanda Sovyet güçlerine karşı koyan kişilere ‘Mücahit’denilmektedir.Mücahitlerin içerisinden çıkan bu grup kendisine daha sonra ‘Taliban’ ismini vermiştir.Taliban 2 yıl içerisinde Afganistan’ın büyük bir bölümünü ele geçirmiş,diger mücahit gruplarını ülkenin kuzeyine itmiştir.1995’te Kabil’e dayanan Taliban,Kabil’i 3 ayrı koldan bombalamıştır ancak Sovyetler Birliğine karşı verdiği direnişte adını duyuran Ahmet Şah Mesut liderligindeki güçler Talibanı ağır bir yenilgiye ugratmıştır.Belirli ülkeler tarafından para ve silah desteği aldığı belirtilen Taliban,gücünü tekrar toplayarak 1996 yılının Eylül ayında ikinci bir saldırı planını devreye sokmuştur.Kanlı sokak savaşına girmek istemeyen Ahmet Şah Mesut ,kendine bağlı tüm güçleri 26 Eylül 1996’da Kabil’den çekmiştir.Başkenti ele geçiren taliban,ilk olarak BM binasına sığınan eski devlet başkanı Muhammed Necibullah Ahmedzay ile kardeşi Şahpur Ahmedzay’ı idam etmişlerdir.Daha sonra talibanın yaptıgı ilk açıklamada kendi hükümeti’ni kurduğunu açıklamış,kurucu lider olarak da Molla Ömer’i Emirel Müminin olarak ilan etmiştir.Taliban 1997’ye kadar Afganistan’ın yüzde doksanını ele geçirmiştir fakat Afganistan’ın en büyük 4.vilayeti olan Mezar-ı Şerif’teki direniş hala devam etmekteydi. Mezar-ı Şerif’te büyük darbe alan talibana en büyük destek El Kaide’den gelmiştir.El Kaide lideri Usame Bin Ladin,Talibana yüklü miktarda mali destek ve silah desteği yaparak kendisine Afganistan’da güvenli bir sığınak oluşturmuştur.Tüm gücünü eline alan Taliban,bir islam hukuku olan şeriatı yürürlüğe koymuştur.

 

Ağır şartlar içeren şeriat hukukuna herkesin uyması,uymayanlar için ise ağır cezalar kaçınılmaz olmuştur.Şeriat’ın özellikle kadınlar ve kız çocuklar üzerindeki etkisi çok büyüktür.Yüzü görünen kadınların kırbaçlanması,10 yaşını doldurmuş kız çocuklarının eğitimden alıkonulması gibi zorunlu şartlar getirilmiştir.Eğitimden ve bilimden tamamen soyutlanan Afganistan’da televizyon yayınları durdurulmuş,fotograf dahil her türlü görsel yayın ve müzik yasaklanmıştır.Modern dünyaya kendini kapatan,dış dünyanın kendilerini kabul etmesini önemsemeyen ve demokratik yapılarla uyuşmayan bir yapı oluşturan Taliban,Afganistan’ı karanlık bir döneme sokmuştur fakat El Kaide ile Amerika arasıdaki uyuşmazlık Taliban yönetiminin sonunu getirmiştir.Amerika’ya yapılan 11 Eylül saldırılarından baş sorumlu tutulan El Kaide lideri Usame Bin Ladin’nin Amerika’ya teslim edilmesi gerektiğini söyleyen dönemin Başbakanı George W.Bush Taliban ile kritik görüşmeler yapmıştır.Yapılan görüşmelerde Usame Bin Ladin’i Amerika’ya vermek istemeyen Taliban suçluluğu kanıtlandığında şeriata uygun olarak cezalandırılacağını açıklamıştır.ABD Başkanı George W. Bush,2001 Ekim’in 7.gününde 11 Eylül saldırıları gerekçesiyle Afganistan’a saldırılar düzenlemiştir.

 

 

  

Bu saldırılar başta El Kaide lideri Usame Bin Ladin’i bulmaya yönelik olsa da aynı zamanda Taliban ve diger yandaş örgütlerinin ortadan kaldırılması ile son bulacaktı.Yapılan operasyonlar Taliban Rejimi’nin sonunu getirmiş,Taliban lideri Molla Ömer kayıplara karışmıştır. İktidardan uzaklaştırılmasının ardından gücünü tekrar toparlayan Taliban 15 Ağustos 2021’de Afganistan’ı tekrar ele geçirmiştir.Son günlerde yaptığı kritik açıklamalarla Afganistan’daki Amerika varlığının yanı sıra tüm yabancı güçlerin de ülkeyi terk etmesi gerektiğini belirtmiştir.Afganistan’ın ikinci defa karanlık bir zihniyet olan Taliban’ın kontrolüne geçmesi ülkede büyük bir kaosa sebep olmuştur.Bu sefer dünya nezdinde tanınmak isteyen Taliban bazı ülkelerle görüşmeye başlamıştır.Afganistan’ın kaderi bir kez daha Taliban yönetimine bağlı kalmıştır.Taliban yönetim kadrolarının belirlenmesiyle Afganistan’daki kurulacak olan düzenin Afgan halkı üzerindeki etkisi çok büyük olacaktır.

 

HÜSEYİN DAĞLAR

MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER

 

KAYNAKÇA

Tr.euronews.com

Bianet.org