Güvercinler ile Şahinlerin Çarpışması: İran Seçimleri ve İç Politika’daki Güç Dinamikleri

            Ortadoğu’da bölgesel bir güç olarak öne çıkan ve politikaları sonucunda bölgedeki rekabeti şiddetlendiren İran’da, İslam devriminin 40. Yılında gerçekleşecek olan seçimler yaklaşmakta. Alışılagelmiş seçim sistemlerinden farklı bir sisteme sahip olan İran’da seçimlerdeki adayların uygunluğu Anayasa Koruma Konseyi (AKK) tarafından denetlenmekte ve olası adaylar bu komitenin onayından geçmektedir. İran iç dinamiklerine son yıllarda giren reformist kesim ile uzlaşmadan çok devrimin ilk günkü politikalarına dönüşü temenni eden ve Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) muhafazakar kesim arasındaki çekişme, İran’ın ABD ile yeni bir anlaşmaya varması ve bölgedeki tansiyonun düşürülüp, düşürülmemesi konusunda önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır.

         Yaklaşan seçimde ılımlı kimlikleri ile öne çıkan reformcu kesim şu anlık belli bir stratejiye sahip gözükmüyor. Söz konusu durumda Muhsin Haşimi, İshak Cihangiri, Hasan Humeyni, Muhammed Cevad Azeri Cehromi ve Ali Laricani muhtemel adaylar olarak gözüküyor.  Bu adayların içinden en belirgin sıyrılan adaylar ise, 39 yaşındaki Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Azeri Cehromi ve eski Meclis Başkanı Ali Laricani olarak öne çıkıyor. Azeri Cehromi bakanlığı döneminde yaptığı şeffaflık ve sosyal medyaya erişimin kısıtlanmasına karşıtlığı ile destek toplarken, Ali Laricani tecrübeli olması ve olası ılımlı politikalara alan yaratabilecek nüfuzunun bulunması ile öne çıkan bir lider. Reformistlerin içinde bulunduğu çıkmazın ve halkın güvenini kazanmak konusunda ne gibi bir seçim stratejisi uygulayacağı ise hala muallakta kalan bir konu olarak öne çıkmaktadır.

            Seçimlerin “Şahinler” kısmında ise daha sert politikaların tatbikini isteyen, ve seçmen kitlesini “Büyük Şeytan” ve “Küçük Şeytan” tabirleri ile konsolide eden muhafazakarlar ve DMO öne çıkan faktörler arasına giriyor. Özellikle geçen yıllar içinde  devlet içindeki gücünü arttıran DMO’nun eski kurmaylarından Hüseyin Dehgan  ve Mehrdad Bezirpaş olası adaylar olarak öne çıkıyor. Son dönemlerde İran’ın ABD üsleri ile çevrelenmesi ve Trump dönemi İran politikaları çerçevesinde alınan sert önlemler muhafazakar kampın seçmen kitlesini birleştirmesi için gerekli iç politika alanı ve seçim stratejisini sağlamış gözüküyor. Halkın yadsınamayacak ölçüde çoğunluğunun reform istemesi reformistlerin elini güçlendirirken, son dönemde alınan başarısızlıklar ve zaten kötü olan yaşam standartlarının daha da düşmesi reformistlere çıkarılan bir fatura olarak gözüküyor ve vaatlerin inandırıcılığına bir darbe vurmuş olarak gözüküyor. İran’ın bulunduğu zor durum içerisinde halkın Popülizme ve militarist söylemlere yönelmesinin muhtemel olması ve İran İslam Cumhuriyeti’nin karakterindeki popülist söylemerin varlığı muhafazakar kanada yaklaşan seçimlerde bir koz sağlamaktadır.

            Sonuç olarak, yaklaşan 2021 seçimlerinde, İran İslam Cumhuriyeti’nin temel problemi hevesi kırılmış olan halkı sandığa götürmek olarak öne çıkmaktadır. Bu durumdan zararlı çıkacak temel kesimi Reformist kanat olarak görüyorum. Temelde Ruhani’nin gelişi ile daha ılımlı iç ve dış politikalar takip edilmesini isteyen halk kesimi son olayların şiddeti ile sarsılmış ve umudunu kaybetmiş olması azımsanamayacak bir ihtimal olarak öne çıkıyor. Hasan Ruhani’nin döneminde  vaatlerini gerçekleştirememesinin nedenlerinden birisi ise dış politikada yaşanan gerginliklere beraber, reformun ve istenen politikaların rejimin karakteri ile çelişmesi olarak öne çıkıyor. Yaklaşan seçimlerde adaylar Mayıs 2021’den itibaren resmi olarak açıklanacak ve AKK’nin hangi adaylara veto uygulayacak ve hangi adaylara izin verecek olması hala bir soru işareti, bunun temel sebebi ise kriterlerin kesin olmaması ve çoğunluklu subjektif kriterler olarak kalması olarak gösterilebilir. Muallakta olmayan temel çıktı ise, yapılan seçimlerin sonucunun İran’ın gelecek 4 yıllık periyotta dış politikasını etkileyeceği ve olası uzlaşmaları mümkün kılıp kılmaması konusunda belirleyici olmasıdır.

Kubilay Kıvanç

Bölgesel Analiz Topluluğu                                                                                                                         

 

KAYNAKÇA

Aslantepe, Gizem. “ https://daktilo1984.com/forum/muhafazakarlarin-keskin-donusu-2021-iran-cumhurbaskanligi-secimlerine-dair-ongoruler/” erişim (12.03.2021).

Carl, Nicholas. “ https://www.criticalthreats.org/analysis/decision-2021-the-iranian-presidential-election-tracker” (erişim 11.03.2021).

Erginbaş, Esin. “https://iramcenter.org/iran-cumhurbaskanligi-secimleri-one-cikan-muhtemel-adaylar/?send_cookie_permissions=OK” (erişim 10.03.2021).

Şarku’l,Avşat.“ https://www.indyturk.com/node/298831/d%C3%BCnya/i%CC%87ran-cumhurba%C5%9Fkan%C4%B1-adaylar%C4%B1-anayasay%C4%B1-koruma-konseyi%E2%80%99ne-programlar%C4%B1n%C4%B1-sunacaklar” erişim (12.03.2021).

Türkoğlu,Jawid Ahmed. “https://iramcenter.org/iranda-cumhurbaskanligi-secimlerine-dusuk-katilim-endisesi/?send_cookie_permissions=OK”  (erişim 10.03.2021).

Türkoğlu, Jawid Ahmed. “https://iramcenter.org/cumhurbaskanligi-secim-yasasi-degisikligi-iran-meclisinden-gecti/?send_cookie_permissions=OK”  (erişim 11.03.2021).