İÇ MESELELERİYLE BİRLİKTE ERMENİSTAN’DA DARBE GİRİŞİMİ: PAŞİNYAN’IN ACI İMZASI

Dağlık Karabağ’da en büyük destekçisi tarafından yalnız bırakılarak cezalandırılan Ermenistan, bölgede işgal ettiği topraklardan çekilmeyi kabul etti. Bunun üzerine Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın “Çok acı verici bir anlaşma imzaladım” ifadesiyle ülkedeki gergin atmosfer zirveye ulaştı. Başkent Erivan’da protestolar gündeme oturdu.

Ermenistan Genelkurmay Başkanı Onik Gasparyan ve üst düzey askerî yöneticiler, Başbakan Nikol Paşinyan’ın istifasını isteyen bir muhtıra verdi. Paşinyan bu durumun “darbe girişimi” olduğunu ilan edip halkı sokağa çağırdı. Paşinyan ve ordu arasındaki gerginliği büyük bir krize çeviren son nokta Rus yapımı İskender füzeleri oldu. Başbakan Paşinyan, İskender füzelerinin kullanılamaz olduğunu 24 Şubat günü verdiği bir röportajda belirtti. Bu açıklama Serj Serkisyan’ın “Neden İskender kullanılmadı” sorusuna bir yanıttı. Ancak Başbakan Paşinyan, füzelerin patlamadığını, 80’lerin silahı olduğunu ve işlevsel olmadığını iddia etti. Bu açıklamalar Rusya’nın tepkisini çekti. Rusya Duma Savunma Komitesi, Paşinyan’ın tüm suçu Rus teçhizatına yükleyerek suçsuz olduğunu göstermeye çalıştığını ve özür dilemesi gerektiğini bildirdi.

İskender füzeleri açıklamalarından sonra Ermenistan basını Genelkurmay İkinci Başkanı Kaçaryan’a ilgili bir soru ilettiklerini ve soruyu ciddiye almadığını yazınca Kaçaryan 24 Şubat günü Paşinyan tarafından görevden alındı.

Paşinyan, muhtıradaki istifa çağrısını reddetti. Bunun bir darbe girişimi olduğunu söyleyip vatandaşı sokağa çağırdı. Paşinyan’ın ailesiyle birlikte ülkeyi terk edeceği iddiaları dolaşmaya başlamışken Paşinyan meydanda destekçileriyle yürüyüş yaparak iddiaları yalanlamış oldu. Bunun bir darbe girişimi olduğunu Onik Gasparyan’ı görevinden aldığını duyurdu. Gasparyan’ın görevden alınması kararını Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan imzalamadı. Bu hareketinden dolayı Paşinyan, Sarkisyan’ı darbeye destek ve dahil olmakla suçladı. Paşinyan, asker sınırı koruyup işini yapsın çağsında bulunmasının ardından Ermenistan ordusu ikinci muhtırasını verdi ve istifa çağrısını yineledi. Tüm bu olanların ardından Paşinyan destekçileri ve muhalifler sık sık karşı karşıya gelmektedirler.

Tüm bu yaşananlar darbe girişimidir ya da darbe girişimi değildir tartışılması yaşanırken Muhalefet lideri Vazgen Manukyan; bunun darbe girişimi olmadığını, ordunun Ermenistan’a zarar veren düşmanı işaret etmesinde anayasal hakkı olduğunu ve onun da Paşinyan olduğunu ifade etti. Eski Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan vatandaşa orduyla birlik olmaları çağrısını yaptı.

Paşinyan destekçileriyle birlikte eylemlerini sürdürürken asker, muhalefet, üst düzey yöneticiler tek hedef olarak Paşinyan’ı göstermektedirler. Bunlara karşın Ermenistan Savunma Bakanlığı tam tersi bir yönde açıklama yaparak ordunun siyasî bir yapı olmadığını ve bu yöndeki girişimlerin kabul edilemeyeceğini belirtti.

Ermenistan’da yaşanan sıcak olaylar dünya gündemi oturdu ve yakından takip edildi. Rusya, AB, NATO ve birçok ülke yaşanan olaylar hakkında açıklamalarda ve çağrılarda bulundu. İlk başta dikkati Ermenistan’ın eski ortağı ve İskender füzelerinin evi olan Rusya çekmektedir. Rusya Duma Savunma Komitesi sadece füzelerle ilgili açıklamada bulundu. Paşinyan’ın füze açıklamalarının aklanma çabası olduğunu ifade etti. Bu açıklamalar neticesinde, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üyesi olan Ermenistan ile derhal ikili komisyon kurulması gerektiği açıklandı. Komite, Paşinyan’ın açıklamasının Rus silahına ve ülke imajına saldırı olduğu belirterek özür dilemesi çağrısında bulundu.

Ancak ilginçtir ki konuyla ilgili olarak Rus gazetesi İzvestia Gasparyan ile görüştüğünü yazdı. Açıklamalara göre Gasparyan füzeleri kullanmak için izin istedi fakat Paşinyan uluslararası toplumun tepkisini çekmemek için izin vermedi. Gasparyan’ın füzeyi sadece bir kez kullandığı ve onun da patladığını yazdı.

Füze krizinin haricinde darbe için, Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov, meselenin Ermenistan içişleri olduğunu, karışılmaması gerektiğini vurgulayarak anayasal çerçevede kalınması çağrısında bulundu. İskender füzeleriyle ilgili olarak Rus askeri teçhizatlarının etkili olduğunu ve dünya çapında olduğunu kanıtladığını ifade etti. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da meselenin Ermenistan içişleri olduğu ve barışçıl çözüme ulaşmaları gerektiği çağrısını yaptı.

AB’de gelişmeler yakından takip edildi. Yüzünü AB’ye dönmek isteyen Ermenistan’daki darbe girişimiyle ilgili açıklama AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi’nden geldi. Josep Borrell, Ermenistan’daki taraflara gerginliği artıracak hareketlerden kaçınma ve sükunet çağrısında bulundu. NATO da benzer ifadeleri kullanarak barışçıl yollarla ve demokrasiyle çözülmesi gerektiği çağrısında bulundu. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, darbenin her türlüsüne karşı olduklarını belirterek darbe çağrısını kınadı.

Tüm bu çağrıların yanı sıra en ilginç çağrı olayların başlangıç noktası olan Dağlık Karabağ’dan geldi. Yeterince kan döküldü ve siyasî krizler aşılmalıdır uyarısında bulunuldu. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti lideri Arayik Harutyunyan, ordu ile Paşinyan arasında arabuluculuk yapma teklifini önerdi.

Ermenistan’da yaşanan olayları Ermenistan iç meselelerine ve ilgili ülkelerin görüşlerine göre ele aldık. Bu da gösteriyor ki; bugün Ermenistan’da yaşanan darbe girişimi yıllardır süregelen Dağlık Karabağ olaylarının Ermenistan açısından olumsuz sonuçlanmasından kaynaklanmaktadır. Nikol Paşinyan, ateşkesten beri istifa baskısı altındadır. Son olarak İskender füzeleri hakkındaki açıklamaları ordu ile tansiyonları en üst seviyeye çıkarmıştır. Paşinyan’ın füze açıklamasının teçhizatların işlevselliği yönünde bir ölçüt olmadığı askerî silah uzmanlarınca tespit edilmiştir. Bu da gösteriyor ki; füze söylemleri sadece politik kaygılar yüzündendir. Diyebiliriz ki; Dağlık Karabağ konusunda Rusya’nın desteğini alamayan Paşinyan, Rus yapımı teçhizatı suçlayarak kendisinin asıl suçlu olmadığını göstermeye çalıştı. Uluslararası toplumun tepkisini çekmek istemeyen Paşinyan, AB’ye dönük olan yüzünü karartmamak istemiş olabilir. Önümüzdeki günlerde yaşanacak olaylar, bölgedeki güçlerin tepkileri Ermenistan’ın rengini ve tarafların kime ne derecede yakın olduğunu gösterecektir. Rusya meselelere karışmayacağını açıklasa da Ermenistan içindeki taraflardan desteklediği bir grup var mıdır, bu da merak konusudur. Ermenistan’da yaşananlar imzalanan ateşkesin acısı mıdır, AB’ye yakın olmak için Rus desteğinin kesilmesinin intikamı mıdır yoksa 92’de katledilen şehitlerin ahı mıdır?

Tüm bu yaşananların yanı sıra, bu yazıyı kaleme aldığım gün, 26 Şubat, Dağlık Karabağ’da (1992) Ermeni askerlerinin Rus desteğiyle vahşice erkek, kadın, çocuk demeden Azerbaycanlı canlarımızı katlettiği acı gündür. Hocalı’da şehit olan tüm canlarımızın ruhları şad olsun.

DAMLA ESMER