BİR KUŞAK BİR YOL PROJESİ BALKANLAR
Dünya
tarihini derinden etkilemiş ticaret yollarından biri olan İpek yolu coğrafi
keşiflerin başlaması ve yeni dünyaların keşfedilmesiyle zaman içinde önemini
kaybedip tarih sahnesindeki önemini kaybetmiştir. 21. Yüzyılda İpek yolunun
başladığı Çin’in tekrardan dünya sahnesinde önemli bir konuma gelmiştir. Çin’in
dünya ticaretinde bir hegemonya haline gelmeye başlamasıyla bu tarihi yolun
kaderi de değişmeye başladı. 2013 yılında Çin devlet başkanı Şi Cinping
Kazakistan’da ipek yolunun eski dünyada kültürel ve etkileşimsel değerlerinin
çok fazla olduğunu ve Bu yolun tekrardan canlandırılması gerektiğini belirtti. Bu
yolun tekrardan canlandırılmasının en büyük nedeni ise Çin’in durağanlaşan
ekonomisidir. Özellikle yeni pazarların bulunamaması Çin’in üretim fazlası
vermesine sebep olmuştur. Çin’in tekrardan ekonomisini canlandırması için bir
kuşak bir yol projesi önemli bir yere sahiptir. Bir kuşak bir yol projesi
sayesinde Çin yeni pazarlara ulaşmayı hedeflemektedir. Bu pazarlar arasında
gelişmiş bir bölge olan Avrupa’da dahildir. Avrupa pazarına ulaşımın bir yolu
Balkanlar olduğu için bu projede balkanlarda önemli bir yere sahiptir. 19.
yüzyıldan 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar balkanlar tam bir çatışma bölgesi
olarak sık sık dünya gündeminde olsa da I. Dünya savaşı ardından yavaş yavaş
dünya sahnesindeki önemini kaybetmeye başlamıştır. 21. Yüzyılda ise balkanlar
istikrarlı bir bölge haline gelmiş olsa da yabancı yatırım ve ticaret
bakımından son derece zayıf kalmıştır. Bölgede kısmen ABD ve Rusya hegemonyası
hakimiyeti vardır. Çin’de balkan coğrafyasında Askeri olmasa da
Ticari anlamda aktif olmak istemektedir. Balkanlar, Bir kuşak bir yol
projesinin Avrupa ayağı için önemli çünkü Balkanlar tarih boyunca Asya ve
Avrupa arasında bir köprü vazifesi görmüş,
uluslar Balkan coğrafyası üzerinden Avrupa ve Asya’ya geçmiştir.
Çin bugün
deniz ipek yolu (Sarı Deniz, Hint Okyanusu, Kızıl
Deniz, Süveyş Kanalı ve Akdeniz’i kat ederek Yunanistan’ın Pire ve İtalya’nın
Venedik limanlarından Avrupa’ya ulaşan bir deniz yolu) ve Çin-Orta
Asya-Batı Asya ekonomik koridoru sayesinde balkanlar üzerinden gelişmiş Avrupa
pazarına ulaşmayı hedeflemektedir. 2008 yılında Yunanistan’ın ekonomik krize
girmesiyle yönünü Çin’e çevirmiş, 2009 yılında yapılan anlaşmalarla Yunanistan
Pire limanının 2/3’ sini 35 yıllığına Çine kiralamıştır. Daha sonra Çin 2016
yılında ABD’nin karşı çıkmasına rağmen Pire limanındaki yatırımlarını arttırdı.
2018’de Çin ve Yunanistan arasında imzalanan anlaşmayla birlikte Çin ve
Yunanistan’ın ilişkileri daha da derinleşmeye başlamıştır. 2019 yılında Çin, pire limanına 600 milyon
Euro daha ek yatırım yaptı. Bu anlaşmalarla Yunanistan Akdeniz’de ve AB
üzerindeki etkilerini arttırmayı amaçlarken aynı zamanda bütçe krizinin
derinleşmesini de engellemeye çalışmaktadır. Avrupa’nın ilk giriş ve çıkış yeri olması
bakımından Pire limanının değeri önemlidir. Çin Pire limanıyla Avrupa’nın
kapılarını açma konusunda önemli bir adım atmıştır. Güney Avrupa, Çin için
stratejik öneme sahiptir. Ve Pire limanı bunun en önemli kanıtıdır.
Balkanların gelişmesi ve bir kuşak bir yol
projesine katılımlarını amaçlayan bir diğer önemli atılım ise 16+1 işbirliği
platformudur. Platform, 2012 yılında Varşova’da başladı. Çin 10 milyar dolarlık
bir yatırım fonu kurdu. Daha sonra bunu fonu genişletti. Platformun amacı Çin-Orta
ve Doğu Avrupa Ülkelerinin işbirliğini kapsamaktadır. Yunanistan haricinde
bütün balkan ülkeleri bu platformda yer almışlardır. Çin, İşbirliği platformu
sayesinde Avrupa ülkeleriyle bağlantı şebekesi, endüstriyel işbirliği, altyapı
tesisleri, finans, kalite kontrolü ve kültür gibi alanlarda daha fazla
işbirliği amaçlamaktadır. 16 ülkenin hepsi Çin’in bir kuşak bir yol projesinde
yer alıyor. Çin'in 16+1 işbirliği platformu ülkelerine yatırımı 9 milyar doları
aşmış durumda. Bu ülkelerin Çin'deki yatırımlarıysa 1,4 milyar dolar civarında.
Çin ile üye ülkeler arasında ticaret hacmi 49 milyar dolardır. Çin
Hırvatistan’da hem limanlar hem de tren yolu üzerindeki yatırımları ile
İtalya’ya kesintisiz ulaşım sağlamayı ve gümrük problemleri yaşamamayı
hedeflemektedir. Makedonya da Çin ile yeni anlaşmalar imzalamıştır. Özellikle
Makedonya’nın geçiş güzergahı üzerinde olması Yunanistan ve Sırbistan’ı tren
yolu üzerinden birbirine bağlaması ve yine önemli deniz limanlarına sahip olan
Arnavutluk’a karadan erişim için Makedonya önemli bir yere sahiptir. Bu önemli
jeopolitik konumundan dolayı AB dışında Çin sermayesi de ülkeye girmeye
başlamıştır. Makedonya’dan sonra önemli bir başka Balkan ülkesi Sırbistan da
Çin ile önemli anlaşmalar imzalamıştır. Macaristan ile hızlı tren hattına sahip
olması, Tuna nehrinin ticari ilişkilere açık olması ve Rusya ile olan
ilişkilerinden dolayı Çin, Sırbistan’a önemli yatırımlar yapıp, buradaki
sermayesini genişletmektedir. Çin için bir diğer önemli Balkan ülkesi
Karadağ’dır. AB’ye aday ülke olması ve 2023’te girmeyi hedeflediği için yabancı
yatırımların uğrak yeri olması, para birimi olarak Euro kullanması,
limanlarının olması, Akdeniz’e ve İtalya’ya yakın olması Çin’i cezbetmiştir.
Üstelik Karadağ AB’ye yakın zamanda gireceği için o döneme kadar Çin’in
yatırımları değerlenecektir, bu sayede Çin AB’ye karşı herhangi bir sorumluluk
almadan hem serbest ticaret anlaşmaları gerçekleştirebilecek hem de gümrük
vergisinden daha az yüzde ile vergilendirilebilecektir.
AB ise bu
konuda çekingen davranmaktadır. Çünkü Çin’in bölge üzerindeki bu girişimlerinin
AB’yi bölmesinden korkuluyor. Arjantin’de bir araya gelen Çin Dışişleri Bakanı
Wang Yi, Bulgaristan Dışişleri Bakanı Ekaterina Zaharieva ile görüşmesinde Wang
Yi “Çin ile Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri arasındaki “16+1” yıllık zirveleri,
bir bütün olarak AB için yararlıdır“ dedi. Ve Çin’in kıtayı ayırmak istediği
görüşlerini reddetti. AB’nin çekincelerine rağmen AB üyesi olup Çin’in bir yol
bir kuşak projesine katılan ülkeler var.
Bunun hatırı sayılır bir kısmı ise Balkan ülkelerinden, her yıl bölgede
yatırımlarını arttıran Çin, sınırlı bir ekonomiye ve sermayeye sahip olan
Balkanlar için gelecekte önemli bir ekonomik dayanak olacak gibi görünüyor.
YAKUP ÇAKMAK
SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER
MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ
KAYNAKÇA
1-) SERDAR YILMAZ / BİR YOL BİR KUŞAK PROJESİ
Yorumlar
Yorum Gönder