RUSYA’NIN KIRIM’I İLHAKI
Özet
Stratejik konumu ve verimliliği nedeniyle Kırım’ın tarihi
istila ve işgallerle doludur ve birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. 1954
yılında, Sovyet lideri Nikita Krusçev kendi toprak parçası olan Kırım’ı
Ukrayna’ya hediye olarak vermiştir.Ancak SSCB’nin çökmesiyle bu toprak parçası
Ukrayna ve Rusya için önem kazandı.Kırım, Ukrayna içerisinde özerk bir statüye
sahip fakat yasal olarak Ukrayna’nın bir parçası olmasına rağmen Moskova’ya
daha yakın durmuştur. Karadeniz için stratejik bir bölge olan Kırım Karadeniz’in
güneyinde yer alan bir yarımadadır. Ağırlıklı olarak Rusların bulunduğu özerk
bir cumhuriyet olan Kırım’da, 2001 nüfus sayımına göre, adanın %58’ini
Ruslar,%28’ini Ukraynalılar ve %14’ünü Tatarlar oluşturmaktadır. Ukrayana’ya
bağlı bir yarımada olan Kırım 18 Mart 2014 yılında Rusya tarafından ilhak
edildi. Bu tarihten itibaren yarımadada Kırım Cumhuriyeti ve Sivastapol federal
şehri olmak üzere iki federal birim bulunmaktadır
Kırım’ın İlhakı
Ukrayna’nın başkenti Kiev’de 2013-2014 yıllarında, Rus
yanlısı Devlet Başkanı Victor Yanukoviç’in AB Ortaklık Antlaşması’nı
imzalamaması üzerine protestolar düzenlenmiş ve akabinde Batı yanlısı
siyasetçiler yönetimi devralmıştır. Bu olayların ülke geneline yayılması
üzerine Kırım Yarımadası’nda da üzerinde sembol bulunmayan askeri üniformalı
silahlı kişiler kamu binalarında kontrolü ele aldı. Rusya yanlısı olan
üniformalı silahlı kişilerin etkisi altında toplanan Kırım Özerk Cumhuriyeti
Parlamentosu, Kırım’ın Rusya’ya bağlanması için Referandum kararı aldı. 16
mart’ta yapılan referandumda, Kırım’ın Rusya’ya bağlanması yönünde karar
çıkmıştır. Yapılan referandum sonrasında Rus yanlısı olmayanlara karşı yapılan
baskılar sonucunda pek çok Kırım Tatarı ve Ukraynalı topraklarını terk
etmiştir.
Kırım İlhakının Nedenleri
Soğuk Savaş’ın sona erip SSCB’nin çöküşüyle NATO ve AB eski
Doğu Bloku ülkelerinden bazılarını etkisi alanlarına dahil etmişlerdir. Rusya,
2014 yılında AB’nin on üyeyi alarak
Baltık ülkeleri vasıtasıyla Rusya sınırına dayanmasını AB’nin Rusya’nın doğal
etki ve çıkar alanına bir müdahale olarak algılamıştır. Benzer şekilde NATO’nun
doğuya doğru gelişmesini ve AB’nin Ermenistan, Azerbaycan , Ukrayna, Belarus,
Gürcistan ve Moldova olmak üzere altı ülkeyle geliştirdiği Doğu Ortaklığı
platformu da Rusya’yı rahatsız etmiştir. Bu batılı kuruluşların Rusya için
siyasi, tarihsel, kültürel ve ekonomik açıdan son derece önemli bir ülke olan
Ukrayna’yı etki alanlarına çekme girişimlerine karşı, Ukrayna’nun da gelecel
tercihini Batı’dan yana yapması, AB ve NATO’nun Rusya’nın hemen sınırına kadar
genişlemeleri ve Kırım’ın Rusya için önemi nedeniyle Kırım ilhak edilmiş ve 14
Mart 2014’te yapılan Referandum sonucuyla 18 Mart 2014’te Rusya’ya
bağlanmıştır. Böylelikle hem Ukrayna cezalandırılmış hem de Rus deniz gücünün
önemli bir kısmının yer aldığı , jeopolitik açıdan önemli konumda olan Kırım
Rusya’ya bağlanarak sıcak sulara inme politikası için önemli bir adım olmuştur.
Burada güçlü ve saldırgan bir aktör olan Rusya Kırım’ı ilhak ederek
uluslararası sisteme “Dış politikada merkezi bir otorite yoktur, uluslararası
sistem anarşiktir ve her koyun kendi bacağından asılır.”mesajını vermiştir.
Kırım’ın Rusya İçin
Önemi
Avrupa ve Diğer
Ülkelerin Tepkisi
Yapılan bu referanduma BM olmak üzere uluslar arası
kuruluşlar ve pek çok ülke karşı çıkarak referandumu geçersiz saydı fakat
Moskova yönetimi referandumu tanıdı. Batılı ülkeler Rusya’nın yasalara aykırı
olarak Kırım’ı ilhak edip Ukrayna’nın doğusuna müdahele etmeye başlamasına
ekonomik yaptırımlarla tepki vermiştir. Yaptırımlar Haziran 2014’de AB, ABD,
Kanada ve diğer müttefikler ve ortaklar tarafından koordineli biçimde yürürlüğe
girmiştir. AB 33 Rus ve Ukraynalı’yı kara listeye almış, ABD ise bir banka ve
31 iş adamına yaptırım uygulamış, ilişkileri dondurmuş ve bazı vizeleri iptal
ettirmiştir. Çümkü Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesiyle birlikte güçlenmeye
başlayabilecek olması ABD ve AB’yi harekete geçirdi. Bu suretle Rusya’nın
GSYİH’ı düştü. Dünyanın en güçlü 7. Ülkesi iken 11 ve 12.’ye doğru geriledi.
Kırım’ın ilhakı Rusya ekonomisinin düşmesine neden oldu.
Sonuç
Referandum yapılmasına rağmen Rusya Kırım’da yaşayan Kırım
tatarları ve Ukraynalıları hiçe sayarak hukuka aykırı bir şekilde Kırım’a ilhak
etmiştir. Yapılan bu referandum uluslararası alanda geçersiz sayılmış ve Batılı
ülkeler tarafından Rusya’ya yaptırımlar uygulanmıştır. Rusya, AB ve NATO’nun
Doğu Bloğundaki ülkelerle ortaklıklar kurarak Rusya’nın sınırına kadar
genişlemelerinden rahatsız olduğunu bu durumu tehdit olarak gördüğünü ve bu
tehditi engellemek güç maksimizasyonu için her yola başvuracağını göstermiştir.
Özellikle Batı yanlı seçim yapan Ukrayna’yı cezalandırmak amacıyla Rusya’nın
Kırım’ı ilhak etmesi buna örnektir. Rusya dış politikasında uzlaşma yerine güç
politikası uygulamıştır, bu durumda Batı yalnızca yaptırımlar
uygulayabilmiştir.
Kaynakça
Yorumlar
Yorum Gönder