OSMANLI'DAN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE EKONOMİSİ
Giriş
Ekonimi kavramını günlük hayatımızda farkında olmadan kullanıyoruz veya
çevremizden duyabiliyoruz. Peki ekonomi nedir ? Bu soruya verilecek en genel
cevap ise üretim , tüketim , ticaret , ithalat ve ihracatlardan oluşan insan
aktivitesi olacaktır. Bu bağlamda geçmişten günümüze insanlar tarafından
yapılan her türlü ticaret , üretim veya değiş - tokuşlar ekonomiyi oluşturuyor.
Bu çalışmada 19.yy sonlarına doğru Osmanlı Devleti 'ndeki ekonomik durumu ele
alıp günümüze kadar ne halde olduğundan söz edeceğiz.
Osmanlı Dönemi Ekonomi
Cumhuriyet Öncesi Dönemde Osmanlı Ekonomisi
Cumhuriyet öncesi dönemde Osmanlı ' daki sanayi durumu Avrupa ' ya göre çok
geride idi. Osmanlı Devleti içerisinde bulunan toplam işletme sayısı 264
tanedir. Bu sayıdan belliki işsizlik oranları çok yüksek , enflasyon oranları
tavan yapmış , ekonomiyi geliştirmeye dönük pek bir durum yoktur. Bu işletmelerin
28 tanesini şirketler oluşturmaktadır. Bu şirketlerdeki emek ve sermaye
bakımından türklerin payı ise % 15 tir. Bu da demek oluyor ki bu dönemde
Osmanlı 'daki şirketlerin büyük bir kısmında Avrupa ülkelerinin payı daha
yüksektir.
Cumhuriyet Dönemi Ekonomi
Cumhuriyet döneminde sanayi neredeyse hiç yoktu. Üretimin büyük bir kısmı
tarıma bağlıydı. Kapitülasyonlar ve dış borçlar ülkeyi bir açmazda bırakmıştı.
1923 yılında milli gelir 570 milyon dolar civarında , kişi başına düşen yıllık
gelir ise 48 dolardı. İhracat 51 milyon dolar , ithalat 87 milyon dolar , GSYH '
da sanayinin payı %11 idi.
Bu büyük sıkıntılardan kurtulmak için ilk başta Mustafa Kemal önderliğinde
İzmir İktisat Kongresi toplanır. Bu kongredeki amaç üreticilerin korunması ,
ihracatı özendirmek , Milli sanayiyi ve işçiyi korumak ve demiryolu siyaseti
prensiplerine dayanır. Daha sonra İşbankası 'nın kurulması , Aşar Vergisi ' nin
kaldırılması , Teşvik ' i Sanayi Kanunu ve Beş yıllık kalkınma planlarının yapılması
bu facia ekonomiyi toparlamaya yöneliktir. Bunların yanı sıra 1931 ' de Mustafa
Kemal Atatürk ' ün önderliğinde cumhuriyetin kalkınması için Sümerbank kuruldu.
Sümerbak ' ın temel görevi sanayi tesislerinin kurulması ve kurulan diğer
devlet kuruluşlarına da örnek olmasıdır. Murat Koraltürk tarafından yazılan "
Türkiye ekonomisinde bir öncü : Sümerbank " kitabına göre ; Sümerbank
Devlet Sanayi Ofisi 'nden devraldığı Bakırköy , Defterdan , Herkere , Beykoz
Deri fabrikaları , Uşak Şeker ve Tosya Çeltik fabrikaları ve
Unkapanındaki değirmenin işletilmesi ile faaliyete başlamıştır.
Günümüz Ekonomisi
Günümüz
ekonomisinde durumlar pek iç açıcı değil malesef. Sanayi üretiminde hızlı bir
çöküş , perakende satışlarındaki düşüşlerle de ekonominin halini az çok tahmin
edebiliyoruz. İşsizlik oranlarındaki artışlar , enflasyon oranlarının durumu ,
Türk Lirası ' nın yabancı para piyasasında değer kaybetmesi günümüz Türkiye ' yi
açıklar durumdadır. 2002-2019 yılları arasında Türkiye ' nin dış borcu genel
olarak artmış ve şuanki dış borç yaklaşık olarak 450 milyar dolardır.
2019 ' un ilk çeyreğinde % 2,6 oranında ekonomide bir küçülme yaşandı. 2018 ' in
de sonunda yaşanan % 3 ' lük bir küçülmeden sonra bu küçülme ile işsizlik ve
enflasyonun artması bir krize sebep oluyor gibi. Kişi başına düşen gelir (usd)
2017 yılı 10.537 , 2018 yılı 9.346 , 2019 yılı Mayıs sonunda ise 8.507
dolardır. Yılları sırasıyla yüzde (%) olarak alırsak , büyüme oranı 7.4 ,
2.6 , -2.6 işsizlik (Şubat ayları olarak) oranı olarak 10.4 , 13.5 ,
14.7 enflasyon oranı olarak (Nisan ayları olarak) 11.92 , 20.3 ,
19.5 türk parasının dolar karşısındaki değeri ise 3.78 , 5.29
, 5.89 dur. Bu verilere bakarak Türkiye 'nin ekonomisinin gerilediğini , bir
ekonomik krize sürüklendiğimizi söyleyebiliriz.
Ahmet APAK
BÖLGESEL ANALİZ TOPLULUĞU
Yorumlar
Yorum Gönder