STATÜKO’YU KORUMAYA ÇALIŞAN ABD VE BAŞAT GÜÇ OLMA YOLUNDA ÇİN

Amerikalı Siyaset Bilimci Profesör George Modelski tarafından geliştirilen ( dominant power) kurama göre 15. yüzyıldan itibaren bazı belirli süreler boyunca uluslar arası sistemde baskın olan devletler vardır ve bunlar yükselip ve daha sonra düşmeleri bir döngü halindedir. ABD,20. yüzyılda İngiltere ve Almanya çekişmesinden faydalanarak üçüncü bir başat güç haline gelmiştir.1950’lerden sonra SSCB ile mücadeleye giren ABD, SSCB’nin yıkılmasıyla konumunu korumuştur.2000’lerden sonra ABD ve Çin arasında mücadeleler başlamıştır.

Çin, ABD’nin çelik ithalatının %2 ‘sini karşılar ve Başkan Donald Trump 1 Mart 2018’de Çin’den yapılan metal ithalatı için yeni vergileri açıkladı. Buna göre ABD, ithalatına %25,alüminyum ithalatına da %10 vergi uygulamaya başladı. 22 Mart 2018’de ABD, Çin’i fikri mülkiyet hırsızlığı ile suçlayarak 50 milyar dolar ek gümrük vergisi getirdiğini açıkladı. Daha açık bir şekilde ucuza mal edilen ürünlerin fikri ve tasarımı konusunda Çin’i hırsızlıkla suçluyor.

4 Nisan 2018’de Çin vergiye tabi değeri 50 milyar dolar civarında olan 1000’den fazla ABD menşeli ürünün olduğu listeyi açıkladı akabinde 5 Nisan  2018’de Trump, Ticaret Temsilcisi Robert Lightizer’e talimat vererek Çin ‘in 100 milyar dolarlık ihracatına ilave gümrük tarifesi koymak için inceleme başlatmasını istedi. Ardından ABD  29 Mayıs 2018 ve 15 Haziran 2018 de ek gümrük vergilerini uygulayacağını bildirdi.24 Temmuz 2018’de ABD Tarım Bakanlığı diğer ülkelerin gümrük vergisi misillemeleri ve Çin’in yasadışı ticaret faaliyetleri ve misillemesi nedeniyle zarar gören Amerikalı çiftçilere 12 milyar dolar değerinde yardım programı uygulanacağını duyurdu.

1 Ağustos 2018 , Washington, Pekin’e uygulanan gümrük vergisi tehdidinin değerini iki katına çıkardı ve yaklaşık 200 milyar dolar değerinde  beş bin Çin menşeli ürüne uygulanması planlanan tarife oranını,%10’dan %25’e yükselteceğini duyurdu .3 Ağustos 2018’de Çin yönetimi,Trump en son tehdidi ile devam ederse 60 milyar dolar değerinde ABD malına çeşitli alanlarda  vergiler getireceğini duyurdu.7 Ağustos 2018 ABD,16 milyar dolar değerinde Çin malına uygulanacak olan ikinci vergi diliminin 23 Ağustos’ta  yürülüğe gireceğini açıkladı.Ardından 7 Eylül 2018’de Donald Trump tekrar Çin ürünlerine yeni gümrük vergisinin uygulanacağını duyurdu.

1 Aralık 2018 Donald Trump ve Çin devlet  başkanı Xi Jimping, Arjantin’deki G20 zirvesinde bir ticari ateşkes  başlattı  ve ABD vergilerinin yükselişi 1 Mart’a kadar ertelendi.4 Aralık 2018,Ateşkes raporuna rağmen,Donald Trump  twitter hesabından hala bir ‘vergi adamı ‘ olduğunu dile getirdi. Tam olarak şunları yazdı:”Başbakan Xi ve ben ticari anlaşmasının olmasını istiyoruz ve muhtemelen olacak ama eğer olmazsa unutmayın ben gümrük vergisi adamıyım. Milletimizin büyük zenginliğini yağmalamak için gelen insanların veya ülkelerin, bunu yapma ayrıcalığı için bedel ödemesini istiyorum.” 24 Şubat 2019 bir dizi müzakereden sonra Trump, vergilerin yükseltilmesi için belirtilen tarih olan 1 Martı ertelediğini açıkladı ve şu ifadeleri kullandı: ”ABD Çin ile ticaret müzakereleri kapsamında fikri ve sınai mülkiyet hakları, teknoloji transferi,hizmetler,kur gibi yapısal meseleler üzerinde azımsanmayacak bir yol katetmiştir. Bu yüzden 1 Martı erteliyorum” ifadelerini kullandı fakat ardından 5 Mayıs ve 10 Mayıs da tekrar Çin ürünlerine gümrük vergisi uygulanacağı tehdidinde bulunmuştur. Bloomberg’e göre müzakereler durdu ve ABD Çin’e bir anlaşma için 3-4 haftalık bir süre verdi.13 Mayıs 2019 Çin,60 milyar dolar değerindeki ABD menşeli ürünlere gümrük tarifesinin %5 ile %25 oranında arttırdığını bildirdi ve ABD’ye misilleme yaptı. 

15 Mayıs 2019 ABD Ticaret Bakanlığı, Çinli Telekomünikasyon devi HUAWEI ve bağlı ortaklarını ‘ABD’nin ulusal güvenliğini aykırı faaliyetlerde bulunan şirketler’ listesine aldı. Ticaret Bakanlığına, açıklamasına göre HUAWEI ye 70 bağlı ortaklığı kara listede yer aldı.21 Mayıs 2019 Çin lideri Xi Jinping Çin’e ticaret savaşlarından ülkenin ABD ile uzun süre mücadele etmesi için yeni bir ‘uzun yürüyüşe’ başlaması çağrısında bulundu.11 Haziran Trump Çin lideri Xİ Jinping’in G20’ye katılmaması durumunda gümrük vergilerini arttıracağını  söyledi.

Sonuç;

ABD ve Çin arasındaki süren ticaret savaşı birçok ülkeyi ve küresel ekonomileri etkiledi. Bu savaşın devamı çok büyük boyutta küresel bir krize de yol açabilir. IMF, iki ülke arasındaki gerginlik nedeniyle 2019 tahminlerini küçültmüştü. Trump’ın yurt dışından ithal edilen çelik, alüminyum, bulaşık makinesi, güneş paneli ve Çin ürünlerine vergileri arttırmasıyla diğer ülkelerin de buna  misilleme de bulunması  küresel ticaretteki  yatırımlarını da durma noktasına getirdi.Uluslararası şirketler  bu savaşın nereye varacağını  görmek için  beklemekteler. 12 Temmuz ve 1 Ağustos tarihleri arasında yapılan anket şirketlerin keskin bir küresel ekonomik gerileme riskini yüzde 56 düzeyinde gördüklerini gösteriyor. Bahar ayında bu oran yüzde 32’ydi.(Oxford Economics).Bu ticaret savaşına eklenen yeni değişken ise para kuru.Başkan Trump ABD Dolar’nın diğer para birimleri karşısında değerinin düşmesini istiyor, bu nedenle de merkez bankası FED’e faiz oranlarını düşürmesi için baskı uyguluyor.Ancak bu kur savaşının  etkisinin yalnızca ABD ve Çin’le sınırlı kalmayacağı küresel ekonomiyi etkileyeceği görülmektedir.Çin ve ABD’li ihracatçıların kur avantajına sahip olduğunun düşünülmesi halinde diğer ülkeler de kurlarını aşağı çekmeye zorunlu hissedecektir.

                                                                                                         SİMGE AZERİ

                                                                                     BÖLGESEL ANALİZ TOPLULUĞU

KAYNAKÇA:

https://www.eforpatent.com.tr/abd-cin-fikri-mulkiyet/

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48222100

https://www.superhaber.tv/basat-guc-kurami-dominant-power-makale-1343