ÇEKOSLOVAKYA VE KADİFE DEVRİM

Bugün tarih sahnesinde kalan Çekoslovakya’yı, kuzeyden Polonya, doğudan Ukrayna, güneyden Macaristan ve Avusturya, batıdan da Almanya çeviriyordu. Yüzölçümü 127.903 km2 ,başkenti Prag ve  diğer önemli şehirleri Bratislava, Brno, Ostrava ve Košice olan Çekoslovakya’nın nüfusu 1990 yılında 15.600.000'di. Çekoslovakya Çek ve Slovak cumhuriyetlerinden oluşan federal bir cumhuriyettir ve 1989 yılına kadar komünist rejim tarafından yönetilmekteydi . 17 Kasın ve 29 Aralık 1989 tarihleri arasında meydana gelen öğrenci ve halk ayaklanması sonucunda Komünist Rejim düşürülmüştür. Yaşanan devrimde hiç kan dökülmediği için Kadife Devrim (Kadife Boşanma) adıyla anılmıştır. 1 Ocak 1993 tarihinde Çekoslovakya resmen son bulup ve yerine bağımsız iki ayrı ülke kurulmuştur. Çekya'nın başkenti Prag, Slovakya Cumhuriyeti’ninki ise Bratislava’dır.

Çekoslovakya Birinci Dünya Savaşı sonrasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan ayrılan Çeklerin ve Slovakların kurduğu devlettir. Çekoslovakya topraklarının bazı kısımları, İkinci Dünya Savaşı öncesinde imzalanan Münih Anlaşması'yla Almanya,İtalya, İngiltere ve Fransa tarafından Polonya , Almanya ve Macaristan'a pay edilmiştir.Bu anlaşma Çekoslovaklar arasında Münih İhaneti olarak adlandırılmıştır. İlk olarak ülkenin Südetler Bölgesi'nde yaşayan Alman azınlığın haklarını bahane eden Hitler Almanyası 'nca işgal edilmiştir.Daha sonra Çekoslovakya'nın Teschen bölgesi Polonya ,Ruthenya bölgesi ise Macaristan tarafından işgal edilmiştir .İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya'nın işgalinde kalan Çekoslovakya savaştan sonra müttefiklerce kurtarılmıştır. Çekoslovakya işgalinden yıllar sonra tekrar bağımsızlığına kavuşmuşsa da, Sovyet güdümü altındaki Doğu Bloğu'na katılmıştır.

1960'lı yıllara kadar baskıcı tutumla yönetilen Çekoslovakya'da ,milliyetçilerin , liberallerin, öğrencilerin  ve işçilerin protestoları, Komünist Rejim tarafından sürekli kanlı bir şekilde, ağır kayıplarla bastırılmıştır. 1960'ların ikinci yarısında dönemin Çekoslovakya lideri Alexander Dubcek'in başlattığı ve "güleryüzlü sosyalizm" ,"reform değişikliğine gidilmelidir" sloganları ile ünlenen rejimde reform çabaları, SSCB liderliğinde Doğu Bloğu ülkelerinin Çekoslovakya'yı işgaliyle sona ermiştir. Prag Baharı olarak anılan bu dönemden sonra, yeniden sert bir komünist rejimin egemen olduğu ülkede, 1980'lerin sonlarında SSCB ve Doğu Bloğu'ndaki genel gerileme ve dağılmaya paralel olarak, rejim de çökmeye başlamıştır.

1989 yılında 17 Kasım'da, Prag'da yüzlerce üniversite öğrencisinin "Uluslararası Öğrenciler Günü"nü kutlamak amacıyla bir araya gelmesiyle başlayan barışçıl öğrenci gösterileri, polis tarafından sert müdahele ile bastırılmıştır. İnsanlar, polisin bu saldırısının aslında öğrencilerin düşünce özgürlüğüne karşı yapılan bir saldırı olduğuna inanmış ve Çek ve Slovak kentlerinde hızla yayılan ayaklanmalara sebep olmuştur. Katılımcı sayısı üç gün içerisinde 200.000'den 500.000 leri bulan gösteriler, son olarak , 27 Kasım'da Çekoslovakya halkı genel grev ilan edip ve tüm halkın katıldığı 2 saatlik bir protesto düzenlenmiştir . Bu durum, Komünist hükümetin itibar kaybetmesi ve göstericilerin talepleri karşısında yenilgiyi kabul etmesiyle sonuçlanmıştır. Hükümetin geri adım atmak zorunda kalmasıyla biten ayaklanmalar, rejim değişikliği ile sonuçlanmıştır. Bu rejim değişikliği kansız sonuçlandığı için Kadife Devrim olarak adlandırılmıştır.

28 Aralık 1989’da Komünist Parti’nin öncü rolüne son verilerek çok partili hayata geçilip, yeni bir hükümet kurulmuştur. 1991’den itibaren ülkede ekonomik ve siyasî alanda önemli meseleler ortaya çıktımıştır. Devletin mülkiyetindeki ekonomik kuruluşların özelleştirilmesinin sebep olduğu ekonomik karışıklıkların yanında, Slovaklar’ın federasyondan ayrılma yönündeki faaliyetleri 1992’deki seçimlerden sonra hızlanmıştır. 1992 yılında Slovak parlamentosu Slovakya’nın, Çekoslovakya'dan ayrıldığını ilan etmiştir. Her iki federe devletin başkanları toplanarak durumu görüştüler. Sonuç olarak Çek ve Slovak liderler federasyonu dağıtma kararı alıp, bu konuyla ilgili bir plan yürürlüğe koydular.

1992 yılında ülkenin iki kurucu halkı, Çekler ve Slovaklar barışçıl yollardan birlikteliği sona erdirdiler. 1 Ocak 1993 itibariyle Çek Cumhuriyeti ve Slovakya Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla, Çekoslovakya tarihe karışmıştır.

KADİR ENİS ÖZKER

BÖLGESEL ANALİZ TOPLULUĞU

MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ

Kaynakça

Prof. Dr. Davut Dursun, "Çekoslovakya", TDV İSLAM ANSİKLOPEDİSİ

Çekoslovak Bilimler Akademisi Tarih Kurumu, "Kara Kitap: Çekoslovakya 1968"

https://www.tarihbilimi.gen.tr/makale/savas-yili-1939/