SREBRENİTSA KATLİAMI



''Çocukları Küçük Kurşunla Öldürürler Değil mi Anne?''


 İkinci Dünya Savaşı’nın ardından, Balkanlarda yeni bir otorite olarak kendini gösteren Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin ilk başkanı Josip Biroz Tito’nun ölümü, Soğuk Savaş döneminin sona ermesi, siyasi istikrarsızlığın ve ekonomik sıkıntıların da baş göstermesiyle 25 Haziran 1991'de Hırvatistan ve Slovenya’nın resmi olarak bağımsızlıklarını ilan etmesi “Bosna İç Savaşı”nın çıkmasına zemin hazırladı. Çıkan bu savaş, altı federe cumhuriyetten(Sırbistan, Karadağ, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Slovenya ve Makedonya) oluşan Yugoslavya’nın dağılmasına neden oldu. Dağılan Yugoslavya’nın ardından Hırvatistan ve Slovenya’nın resmi olarak bağımsızlıklarını ilan etmesiyle Müslüman nüfusun hâkim olduğu, Bosna bölgesinin referandumla bağımsız bir devlet kurma düşüncesi üzerine Bosnalı Hırvat ve Sırplar da Bosna Hersek topraklarını kendi aralarında paylaşmak için Boşnakları da içine alan cumhuriyet kurduklarını açıkladı. Hırvatlar, 18 Kasım 1991'de Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti'ni, Sırplar ise 9 Ocak 1992'de Sırp Cumhuriyeti'ni ilan etti. Takvimler 6 Nisan 1992 yılını gösterdiğinde kanlı Bosna Savaşı patlak verdi.


Savaşın başlamasıyla beraber 1992 yılında Sırplar Yugoslav halklarına katliam uygulamaya başlamışlardır. Olaya müdahil olmak isteyen Birleşmiş Milletler(BM), 6 bölgeyi güvenli ilan etmiştir ve bu bölgelerden biri de Srebrenitsa’dır. Savaştan önce 24.000 nüfusu olan bu kent mülteciler ve dışardan kente sığınan insanlarla birlikte 60.000 nüfusa ulaşmıştır. Nüfusun artmasıyla bu kent artık hastalıklarla, açlıkla ve sefaletle mücadele etmeye çalışan bir toplama kampına dönüşmüştür. Kenttekilerin kendilerini korumak için kullandıkları silahlar da BM (Birleşmiş Milletler) güçleri tarafından güvenlik gerekçesiyle toplanmıştır. Sırp devlet Başkanı Radovan Karadziç’in emriyle, Ratko Mladiç komutasındaki Sırp askerlerinin kente olan tacizleri sıklaşınca kamptaki insanlar silahlarının geri verilmesi için başvuruda bulunmuş; fakat kampın Hollandalı komutanı Thom Karremans bu isteği reddetmiştir. Birleşmiş Milletler(BM) güçleri ise sadece kent üzerinde iki tane F16 uçurarak tepki vermişlerdir.


Temmuz 1995’te Yugoslavya iç savaşı sırasında Sırp ordusu, “Krivaya 95 Harekatı”nın bir parçası olarak gösterilen fakat Hollandalı askerlerin Bosna’daki BM Barış Gücü Komutanı olan Fransız generalden aldıkları emirle bir gece yarısı kenti boşaltmış ve bulundukları kampı içindeki 25.000 mülteci ile birlikte Sırplara teslim etmişlerdir. Hollandalı komutan tarafından Sırplara verilen kent bir hafta süren katliamla Sırplara yenik düşmüştür. Yaşanan bu olay bir işgal olarak kalmamış, bir katliama dönüşmüştür. Çünkü Bosna – Hersek’in Srebrenitsa kentinde en az 8.372 kişi “Ratko Miladiç” komutasındaki ağır silahlı Sırp ordusu tarafından öldürülmüştür. Yapılan katliamda genç yaşlı demeden binlerce insan yaşamını yitirmiştir. Yapılan katliama Sırp ordusunun yanı sıra, Bosna-Sırp ordusunun “Akrepler” olarak bilinen özel birlikleri de katılmıştır. Ne Birleşmiş Milletler(BM) tarafından ilan edilen güvenli bölge olması ne de kentte bulunan 600 Hollanda Barış Gücü Askeri’nin olması katliama mani olamamıştır.


Üç yıl civarı devam eden kanlı savaş boyunca bütün eksikliklere rağmen onurlu bir direniş sergileyen Aliye İzzetbegoviç önderliğindeki Bosnalılar, uğradıkları her türlü katliam ve zulme rağmen yılmadan ayakta kalmayı başardılar. Savaş sonunda ABD önderliğinde bir barış antlaşması hazırlandı. 21 Kasım 1995 tarihinde ABD’nin Ohio eyaletindeki Dayton kentinde taslağı hazırlanan ana metin ve 11 ekten oluşan antlaşma, 14 Aralık 1995 tarihinde Paris’te Bosna-Hersek adına Aliya İzzetbegoviç, Hırvatistan adına Franko Tudjman ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti adına Slobodan Miloseviç tarafından imzalandı. Antlaşma ile birlikte kurulan Bosna-Hersek Devleti, 10 kantondan oluşan Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olarak iki Entiteye ve Brcko adında küçük bir özerk bölgeye ayrıldı.

Savaşın sonucunda Lahey Adalet Divanı, bir hafta süren katliamı bir 'soykırım' olarak kabul etti; ancak Sırbistan'ın savaş sorumlusu olmayacağına karar verdi. İşin ilginç tarafı ise Sırpların yaptıkları katliamdan dolayı “savaş suçlusu” olarak yargılanması gerekirken Boşnak bölgelerinden kendilerine hak verilerek ödüllendirilmesiydi. Hollanda Mahkemesi, 27 Haziran 2017 tarihinde Srebrenista Katliamı’yla ilgili Hollanda askerlerinin yasa dışı hareket ettiğine, Hollanda'nın kısmen hatalı olduğuna karar vererek Hollanda askerlerini suçlu buldu. Mahkeme, Srebrenitsa'da ölümlerin %30'undan Hollanda hükûmetinin sorumlu olduğunu açıkladı Katliamdan 13 yıl sonra Sırbistan’ın Sermiyan köyünde yakalanan Sırp komutan Ratko Mladiç, Lahey Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından müebbet hapse çarptırılmış; fakat infaz için 16 yıldır aranan Ratko Mladiç’in, Sırbistan hukukunun içinde yapılması gereken bazı düzenlemelerden sonra Lahey’e sevk edileceği bildirilmiştir. 22 Kasım 2017 tarihinde Lahey'deki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi, aralarında Srebrenitsa Soykırımı’nın da bulunduğu birçok farklı suçtan yargılanan eski Sırp komutan Ratko Mladiç'i suçlu buldu ve müebbet hapis cezası verdi. Mahkeme, Mladic'in 1995'teki Srebrenitsa Katliamı’yla soykırıma 'katkıda' bulunduğunu ve insanlığa karşı suç işlediğini kabul etti. Srebrenitsa Katliamı ya da soykırımı, tarihte II. Dünya Savaşından sonra Avrupa’da yapılan en büyük insan katliamı ve etnik soykırım olarak Dünya tarihine kazınmıştır. Bütün dünyanın sessiz kaldığı bu vahşetin izleri halen silinememekte ve yeni toplu mezarlar bulunmaya devam edilmektedir.

SONUÇ

Srebrenitsa Katliamı’nın tek cümleyle özeti şu sözdür: “Çocukları Küçük Kurşunla Öldürürler Değil mi Anne?” Srebrenitsa Katliamı’nda öldürülmüş, adını kimsenin bilmediği ve artık asla da bilemeyeceği bir çocuk sormuş bu soruyu... Bu cümle ile hangi insan hüzün ve gözyaşlarına boğulmaz? Srebrenitsa Katliamı’nın yarasını hangi merhem dindirir? İnsanlık, ne o kara lekenin yaralarını ne de sessiz çığlıklarını silebilmiştir tarihten...

HARUN ÜNÜVAR
MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ
BÖLGESEL ANALİZ TOPLULUĞU


KAYNAKÇA
    2.ŞAFAK Yasin, Bosna Savaşı ve Yugoslavya’nın Parçalanması, Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Küreselleşme Bölümü YL. Tezi, 2010
    3.ALP İlker, Srebrenitsa Soykırımı, Avrasya Etütleri Dergisi, 2017
    4.DALAR Mehmet, Dayton Barış Antlaşması ve Bosna-Hersek’in Geleceği, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.1, sayı.16, 2008
    6.http://www.1haber.com/video/1995-srebrenitsa-katliami-nasil-oldu-belgeseli-bilanco
    7.Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin Srebrenitsa'da soykırım olduğu sonucuna vardığı dava (Savcı v. Radislav Krstic), 14 Nisan 2004,
    8.Srebrenica Soykırım, Mehmet Koçak, Batu Yayıncılık,

Yorumlar

Yorum Gönder

Popüler Yayınlar